Tijdens de commissievergadering op 10 oktober barstte een flinke discussie los over de subsidiestop voor Kwartier Zorg & Welzijn (Kwartier). Het onderwerp was geagendeerd door de ChristenUnie (CU). Diverse fracties voelden zich gepasseerd door het college. Het recente besluit om de subsidierelatie met Kwartier per 1 januari 2028 te beëindigen kwam als een plotselinge omwenteling en is volgens diverse fracties onvoldoende gemotiveerd.
Kwartier voert in opdracht van de gemeente Midden-Groningen taken uit in kader van WMO, Jeugdwet, Participatiewet en welzijnswerk. De problemen bij Kwartier stapelden zich al enkele jaren op. Er was onder meer sprake van hoge werkdruk, hoog ziekteverzuim, veel doorloop van personeel en wissel van directie. Vanwege een flinke CAO-stijging kreeg Kwartier de begroting in 2023 niet rond en vroeg het om extra middelen bij de gemeente. De gemeente heeft hieraan beantwoord, maar wel op voorwaarde dat er een verbeterplan zou komen. Gelijktijdig liet de gemeente twee onderzoeken uitvoeren door BDO Adviesbureau, waarin enerzijds de interne bedrijfsvoering en anderzijds de potentie van Kwartier om een strategische partner van de gemeente te zijn werd onderzocht. Ondanks dat het verbeterplan als positief werd beoordeeld door BDO, besloot het college toch om de stekker eruit te trekken.
Raad gepasseerd
Vooral CU en GroenLinks voelen zich gepasseerd door het besluit van het college. ‘In diverse raadsbrieven zou de raad wel geïnformeerd zijn over problemen in het sociale domein, maar nooit zijn Kwartier en de problemen die daar speelden specifiek benoemd’, aldus Niels Joostens, fractievoorzitter van de CU. De keuze van het college om de subsidierelatie per 1 januari 2028 stop te zetten kwam dan ook onverwachts voor de raad.
Op zoek naar hervorming in de jeugdhulp
De gemeente is op zoek naar een manier om de jeugdhulp, waar de problemen zich centreren, anders te organiseren. Sinds de decentralisatie van het sociale domein is de jeugdzorgtaak bij gemeenten komen te liggen. Dit vergt grote inspanningen en brengt enorme kosten met zich mee. Ongeveer 10% van de hele gemeentebegroting gaat volgens wethouder Offereins naar jeugdhulp. Desalniettemin zijn er structurele tekorten en leidt de manier waarop de jeugdhulp nu georganiseerd is tot groeiende wachtlijsten en overmatige werkdruk. In welke mate het dus aan Kwartier valt te wijten dat er problemen zijn is dus discutabel. Anne De Vries, sinds dit jaar de nieuwe directeur bij Kwartier, geeft aan het te betreuren dat Kwartier zo sterk is afgerekend op problemen binnen de jeugdhulp. ‘Alle gemeenten hebben hier moeilijkheden mee en onder de huidige wetgeving en met de beschikbare middelen is het eigenlijk een onoplosbaar probleem’.
In de zoektocht naar de juiste hervorming is de gemeente opzoek naar een zogenoemde ‘strategische partner’, met wie het op gelijkwaardige voet kan vorm geven aan een nieuw beleid. De huidige werkrelatie tussen Kwartier en de gemeente is meer een opdrachtnemer-opdrachtgever-relatie. Volgens het college is Kwartier niet in staat geweest om voldoende de strategische partner te zijn die het nodig heeft. Dit is volgens Offereins dan ook de voornaamste reden om de subsidierelatie te stoppen.
Sociale veerkracht en preventie
Sinds de Strategische Visie Sociaal Domein in 2019 ligt de nadruk op het vergroten van sociale veerkracht in de maatschappij. Daarnaast wordt ook preventie een belangrijke doelstelling in het beleid.
” In een geïndividualiseerde samenleving waarin de verbinding in de gemeenschap steeds verder verdwijnt, is de zorg overmatig geprofessionaliseerd.”
Op de vraag welke onderliggende problemen er zijn binnen het sociale domein geeft De Vries aan dat hij van mening is dat veel verbindende factoren in de samenleving zijn verdwenen wat ertoe leidt dat men onvoldoende steun kan vinden in de directe omgeving. Vervolgens wordt dit gecompenseerd door professionele instanties. ‘In een geïndividualiseerde samenleving waarin de verbinding in de gemeenschap steeds verder verdwijnt, is de zorg overmatig geprofessionaliseerd. Zo komen er zorgvragen binnen die met de juiste begeleiding ook hadden kunnen worden opgelost in privésferen. Een ander probleem wat we zien is dat ouders hun jongeren aanmelden vanwege ‘gedragsproblematiek’, terwijl er eigenlijk problemen spelen in de thuissituatie die de aanleiding zijn voor deze gedragsproblematiek. Vervolgens gaan we deze jongere wel behandelen, terwijl er eigenlijk ingezet moet worden op de context waarin deze jongere zich begeeft. Wij zijn ook wettelijk verplicht om deze zorgvragen in behandeling te nemen en dit ook volgens vastgestelde protocollen te doen. Dit brengt een enorme werkdruk met zich mee’, aldus De Vries.
De Vries wil meer jongerenwerkers en buurtwerkers die dichter bij de inwoners en jongeren staan en vroegtijdig het gesprek aan kunnen gaan voordat de problemen groeien en uit de hand lopen en in kunnen zetten op het versterken van het sociale netwerk waar iemand steun kan vinden. ‘We moeten de jeugdzorg juist vanuit de lokale verbinding aanvliegen. Als je iemand al eens eerder hebt gezien en gesproken is het ook makkelijker om hulp te vragen.’
Ook wethouder Offereins verwijst naar de Hervormingsagenda jeugd waarin de doelstellingen zijn geformuleerd om de zorg zo lokaal mogelijk te organiseren en niet zwaarder dan nodig. ‘Waar dit kan moeten er eenvoudige oplossingen worden geboden’, aldus Offereins.
Vormverandering of inhoudelijke verandering?
Een belangrijk advies vanuit BDO voor de gemeente is om sterker zelf de regie te voeren op toegang tot zorg. De gemeente pakt dit advies op en stuurt hierop aan. Vervolgens zal de gemeente waar nodig gespecialiseerde zorg waarschijnlijk uitbesteden aan externe partijen. Hoe dit definitief vorm zal krijgen moet nog worden uitgewerkt en worden behandeld in de raad.
‘Dat het anders moet onderschrijf ik, maar de keuze van het college om het op deze manier aan te vliegen, daar heb ik mijn vraagtekens bij’, aldus De Vries. Ik vrees voor een vormverandering in plaats van een inhoudelijke verandering, terwijl juist die laatste zo hard nodig is. Stel dat de gemeente zou gaan uitbesteden, dan kan de gemeente de facto kiezen tussen Tintengroep, een hele grote aanbieder van zorgdiensten, en Kwartier Zorg en Welzijn.’ De Vries betwijfelt of de keuze voor Tintengroep de betere keuze zal zijn. Immers, Tintengroep is een enorme speler en Kwartier is een lokale organisatie die al lang actief is in de gemeente Midden-Groningen.
Nog geen plan. Toch stoppen. Collegebesluit te voorbarig?
Volgens diverse raadsleden heeft het college met deze beslissing niet alleen de raad gepasseerd maar handelt het ook te snel, aangezien er nog geen plan klaar ligt voor de komende jaren. Het zou de continuïteit van de zorg in gevaar kunnen brengen. Ook De Vries vindt het opmerkelijk dat het college zo’n koerswijziging doorvoert zonder eerst een goed alternatief te hebben. Het brengt namelijk wel de nodige risico’s met zich mee.
Onzekerheid bij medewerkers
Het belangrijkste risico is dat medewerker kunnen besluiten te vertrekken bij Kwartier. De hele situatie brengt namelijk de nodige onzekerheid mee zich mee en op de huidige arbeidsmarkt is personeel zeer gewild bij andere organisaties en gemeenten. De Vries geeft aan dat er ondanks deze onzekerheid in de afgelopen vrijwel geen doorloop van personeel is geweest en dat het ziekteverzuim afneemt. De Vries leest dit als een teken van vertrouwen onder de medewerkers in de koers die Kwartier nu neemt.
Transitiefase
Het college stelt voor dat er tot 2028 een ’transitiefase’ komt waarin het nauw optrekt met Kwartier om te garanderen dat die continuïteit van de zorg er wel is. In de tussentijd wordt er gewerkt aan een strategische visie voor 2028 en daarna. Het college wil diverse mogelijkheden onderzoeken in het spectrum tussen enerzijds inbesteden en anderzijds aanbesteden. Een belangrijk punt is dus dat de gemeente zelf de regie wil over de toegang tot de zorgdiensten.
De kogel al door de kerk?
In december 2024 zal het college een voorkeurscenario presenteren in de raad.
Volgens de CU en GroenLinks wordt de raad hiermee gepasseerd. Volgens de fracties zou de bal eerst bij de raad moeten liggen om de kaders te bepalen voor de scenario-vorming. Het college lijkt niet mee te gaan in deze gedachtegang. De kogel lijkt al door de kerk. Met de keuze tot de subsidie-beëindiging heeft het college immers al een onomkeerbare keuze gemaakt.
